Akademicki Związek Sportowy w Lublinie obchodzi jubileusz stulecia powstania. Dzieje tej wielce zasłużonej dla miejscowego (i nie tylko) sportu organizacji, nierozerwalnie związane są akademickością Lublina, a wielu sportowców, trenerów i działaczy zapisało się złotymi zgłoskami na kartach historii polskiej kultury fizycznej.
Prace organizacyjne nad utworzeniem AZS na ówczesnym Uniwersytecie Lubelskim podjęte zostały jesienią 1921 r. z inicjatywy studenta Tadeusza Jaworowskiego. Na zebraniu założycielskim w dniu 22 stycznia 1922 r. powołano do życia Akademickie Koło Sportowe, przemianowane niedługo później na Akademicki Związek Sportowy. Kuratele nad młodą organizacją pełnił prof. Zygmunt Kukulski. Obok studentów do związku przyjmowano również uczniów 7 i 8 klas szkół średnich. 3 maja 1922 r. po raz pierwszy zaprezentowali się lubelskiej publiczności piłkarze AZS, pokonując w towarzyskim meczu ŻKS Makkabi 3:0.
AZS w swoich wczesnych latach posiadał 9 sekcji: lekkoatletyczną, piłki ręcznej (dawną gier sportowych), piłki nożnej, bokserską, tenisową, pływacką, hokejową, łyżwiarską, szermierczą, narciarską i pingpongową, a o samej organizacji pisano: „Akademicki Związek Sportowy jako jedyna placówka naukowa na Uniwersytecie Lubelskim, ma za zadanie wychowanie przyszłych zdrowych obywateli kraju i propagandę środków do celu tego wiodących wśród najszerszych mas, a bezpośrednio wśród młodzieży akademickiej i starszej szkolnej. AZS jest więc niejako niezbędną cząstką i uzupełnieniem Uniwersytetu. Uniwersytet kształci ducha, AZS – ciało młodzieży”.
Sekcja lekkoatletyczna sukcesy zanotowała już w 1923 r. podczas rozgrywanych w Krakowie pierwszych akademickich mistrzostwach Polski. Władysław Koziełł zdobył wówczas złote medale w pchnięciu kulą i rzucie dyskiem. Niedługo Kazimierz Dzwonkowski wywalczył brązowy medal w dziesięcioboju podczas mistrzostw Polski seniorów. W kolejnych latach wyróżniali się m.in.: Stanisław Pęczalski, skoczek Tadeusz Zwoliński, dyskobol Eugeniusz Staniak czy biegacz Bolesław Wróblewski.
Mocnym punktem AZS Lublin była także sekcja gier ruchowych: koszykówki i siatkówki kobiet i mężczyzn należące do czołówki w okręgu lubelskim. Siatkarki w 1937 r. zdobyły 8 miejsce w mistrzostwach Polski, a koszykarki w 1939 r. zajęły drugie miejsce w okręgu lubelskim, tuż za WKS Unia.
Drużyna koszykówki męskiej w 1926 r. weszła do klasy A, stając w rzędzie najlepszych drużyn lubelskich. W drugiej połowie lat 30. była mistrzem okręgu lubelskiego, w październiku 1938 r. w ramach Tygodnia Akademika zwyciężyli podczas odbywających się w Lublinie Akademickich Mistrzostw Polski w koszykówce męskiej. W marcu 1939 r. zagrał w półfinałach mistrzostw Polski, przegrywając jedynie z Wisłą Kraków i AZS Lwów.
W październiku 1938 r. w Lublinie odbyły się również Akademickie Mistrzostwa Polski w siatkówce mężczyzn z udziałem drużyn z sześciu ośrodków, podczas których AZS Lublin zajął trzecie miejsce za Wilnem i Warszawą. Ponadto był mistrzem okręgu lubelskiego.
Sekcja piłki nożnej AZS Lublin rozpoczęła występy od klasy C. Szybko awansowała do klasy B, a następnie pod kierunkiem trenera Aleksandra Kowalskiego (najlepszego wówczas piłkarza Lubelszczyzny) do klasy A, w której występowały drużyny z Lublina, Chełma, Kowla i Równego w której grała do czasu likwidacji w 1934 r.
Sekcja tenisa ziemnego rozgrywała zawody głównie na poziomie okręgu. Mocnymi punktami sekcji byli debliści Czesław i Zygmunt Martyniakowie. Sekcja pingpongowa (tenisa stołowego) „miała charakter przyjemnościowy”, jak zaznaczono w sprawozdaniu z 1937 r. Mimo to wzięła udział w mistrzostwach Lublina zespołów chrześcijańskich, zajmując trzecie miejsce.
W sportach zimowych osiąganie znaczących rezultatów było bardzo utrudnione ze względu niesprzyjające warunki atmosferyczne i brak sztucznego lodowiska. Mimo to hokeiści uczestniczyli w rozgrywkach ligowych okręgu wołyńskiego. Łyżwiarze należeli do najlepszych w Lublinie. W 1938 r. Tadeusz Nawrot zajął trzecie miejsce na mistrzostwach Polski w jeździe figurowej!
Inne sekcje skupiały się raczej na aktywności rekreacyjnej i propagującej sport. Np. sekcja pływacka nie rozwinęła działalności wyczynowej, bo sezon pływacki zaczynał się, gdy studenci rozjeżdżali się do domów. Wszystkie sekcje AZS Lublin miały z pewnością poważne zasługi w propagowaniu sportu wśród mieszkańców miasta i studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
II wojna światowa przyniosła niepowetowane straty w gronie zawodników i działaczy. Już jesienią 1939 r. został rozstrzelany przez Niemców prof. Czesław Martyniak. Zamojska Rotunda była miejscem kaźni lekkoatlety Mariana Sozańskiego, po przesłuchaniu w gmachu gestapo w Lublinie zmarł inny wybitny lekkoatleta Stanisław Pęczalski. Śmierć ponieśli też m.in. członkowie ruchu oporu – Zygmunt Martyniak i Władysław Reinholz. Nie zachwiało to sportowym duchem azetesiaków, którzy jeszcze w czasie trwania okupacji niemieckiej rozgrywali mecze siatkówki na dziedzińcu szpitala Bożego Jana.
