Tekst: “O początkach budowy zespołu obiektów sportowych między Bystrzycą a Alejami Piłsudskiego i Zygmuntowskimi” przygotował legendarny lubelski kronikarz sportu dr Lucjan Piątek. Referat na potrzeby Koła Seniorów AZS Lublin powstał 28 sierpnia 1993 r. Część druga.
Przetrwałe przez okupację planu Kiedrowskiego trafiły do reaktywowanego w 1946 r. Wojewódzkiego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Lublinie, na czele którego stał Henryk Gierłowski i pracował kapitan Tadeusz Jagoszewski. Zaaprobowano te planu tym bardziej, że w najbliższym czasie stadion przy ul. Okopowej będzie zlikwidowany a na jego miejscu stanie “bunkier” Dyrekcji Kolei. Ci dwaj działacze sprowadzili z Wólki Prefeckiej w dobry jeszcze stanie barak o wymiarach 25 m na 10 m., który jeszcze przed wojną służył do celów szkolenia Przysposobienia Wojskowego. Ustawiono go w 1947 r. w miejscu gdzie dziś jest pawilon nr. 2 Startu. W baraku było nawet mieszkanie dla dozorcy, ale nie chciał w nim mieszkać jako, że w środku nocy nie raz uciekał przed falą powodziową. Barak ten służył na początku jako magazyn łopat i taczek, którymi młodzież szkolna równała pobliski teren a szczególnie trasy 3-go maja 1948 r. rozegrano Masowe Biegi Narodowe z udziałem blisko trzech tysięcy uczestników. Był to dzień wolny od nauki w szkołach ponadpodstawowych i obu Uniwersytetach Miejscem zbiórki był Plac Litewski skąd orkiestra wojskowa poprowadziła nas na tereny nad Bystrzycą. Było słonecznie i ciepło, grało nam w duszach, bo urwały się zajęcia i widziało się tyle młodych, roześmianych twarzy jako, że Lublin był wtedy przede wszystkim miastem młodzieży. W osobnych grupach biegali żołnierze służby zasadniczej, studenci i uczniowie szkół. Większość zaliczyła bieg okrężny wzdłuż drogi i nad rzeką bez przemęczania się, ale czołówka biegła ostro mimo pełnego nierówności terenu. Latem wojsko i płatni robotnicy wyrównali teren dzisiejszego boiska Startu, ustawiono bramki, wkopano krawężniki na 396,5 metrowej bieżni o ostrych wirażach z czterema torami wokół i sześcioma na prostej. W odległości jednego metra od zewnętrznej strony bieżni wkopano jednometrowej wysokości słupki drewniane do których przybito długie drewniane spągi odgradzające tym teren boiska od publiczności. Od sierpnia grano już tutaj mistrzowskie mecze i odbywały się zawody lekkoatletyczne, jako że ostatnie Mistrzostwa Okręgu L.A. rozegrano w dniu 28 maja 1948 r. przy ul. Okopowej kiedy nie było już tam trybuny a mur rozebrany był do połowy.
Widoczna była tu ogromna praca powstałego w lutym 1947 r. Społecznego Komitetu Budowy Reprezentacyjnego Stadionu Sportowego powołanego przez ówczesne władze sportowe. Najaktywniejszym jego członkiem był Stanisław Maiński, “spirytus movens”, zwłaszcza w staraniach na wszystkich szczeblach papierowej pracy. Duży wkład pracy wnieśli: dr Henryk Kaczkowski, mgr Henryk Kisielewicz, wizytator Józef Mazi, mgr Stanisław Rejzner, Henryk Krzesiński i Tadeusz Patyński.
W 1947 r. dokonano dużej pracy przy założeniach projektowych, uzyskano zezwolenia na włączenie do Centralnego Planu Gospodarczego w Państwowym Komitecie Planowania Gospodarczego w Warszawie stąd w roku 1948 r. otrzymano tytuły inwestycyjne i dodatkowo nikłe kredyty na wykonanie pełnej dokumentacji przez Biuro Budownictwa Sportowego przy Głównym Urzędzie Kultury Fizycznej, który od stycznia 1950 r. do lutego 1960 r. był Głównym Komitetem Kultury Fizycznej i odpowiednio na szczeblu wojewódzkim i powiatowym jako niższe komórki. Z dzisiejszego punktu widzenia ważnym było, że nikt nie przeszkadzał – a to już dużo.
Znacznie wcześnie, bo już w 1947 r. istniał w miejscu dzisiejszego, tor żużlowy, nie ogrodzony, bez trybuny którą dosłownie w wodzie postawili Budowlani w 1949 r. z kilkoma pomieszczeniami pod trybuną z przeznaczaniem na magazyn sportowy i szatnię.
Ówczesne władze sportowe wzorowano na przedwojennej struktorze powstały w Lublinie we wrześniu 1946 r. pod dyrekcją Henryka Gerłowskiego zajmując trzy pomieszczenia przy ówczesnej ulicy Noworki (obecnie Radziszewskiego), “pod zegarem”, gdzie jako magazynier AZS obierałem w marcu 1947 r. przydział białych tenisówek by w nich m.in. i jednakowych strojach godnie wystąpić na defiladzie 1-go Maja.
Urząd ten rozbudował się w 1948 r. a na jego czele stanął Józef Burbelka. Z jego to inicjatywy i pod jego kierunkiem jesienią 1949 r. zaczęto budowę stadionu na Wieniawie. Zaczęto od rozebrania drewnianego baraku, gdzie była stołówka akademicka po drugiej stronie ówczesnego półsenatorium przeciw gruźliczego dla studentów do którego na zachód powstało kino Kosmos. Wagonikami na szynach hamując drągiem włożonym między ramę a koła 200 m. na północ a ziemniaki na teren gdzie stoi budynek klubowy, stąd parą koni wywoził je właściciel. Zapomniano wtedy trochę o budowie terenów nad Bystrzycą wobec czego stąd niewiele przez długi okres czasu się poprawił. O urodzie tego miejsca do dziś stanowi przepiękna panorama, duża ilość zieleni i spore wysycenie powietrza parą wodną, co zwłaszcza przy biegach miało znaczenie. Do czasu położenia betonu pod tworzywo sztuczne na który poszedł gruz z dużej kamienicy rozebranej z rogu ulicy Okopowej i Narutowicza, w którym była piekarnia i sklep papierniczy. Była tam naturalna elastyczna o torfowym podłożu bieżnia chwalona szczególnie przez biegaczy średnich i długich dystansów. Z obowiązku kronikarskiego dodam, że czterystu metrową bieżnię zrobiono w latach pięćdziesiątych a od 24 września 1977 r. do 27 lipca 1981 r. trwał remont uwieńczony położeniem torpolu na ośmiotorowej okrężnej bieżni.
Curiozum 369,5 metrowej bieżni ziemno – żużlowej była konieczność okresowej jej zbronowania a następnie wałowania i oznaczenia linii wapnem za pomocą małego wózka o jednym kole prowadzonego wzdłuż listowy na prostej, Było to bardzo pracochłonne a w gmatwanie oznaczeń na betonowym krawężniku zaangażowani byli Lucjan Piątek i później Witold Wojtaś. W szafie na stadionie nie można było trzymać czegokolwiek, gdyż woda zalewała barak i cały sprzęt donosił z domu przy ul. Narutowicza sekretarz LOZLA Lucjan Piątek.
Po ukończeniu stadionu na Wieniawie w 1951 r. tam odbywała się większość zawodów lekkoatletycznych, aż do czasu takiego osiadania północnej strony bieżni że powstała znaczna różnica poziomu uniemożliwiająca rozgrywanie zawodów i znów wrócono do zmodernizowanego stadionu Startu, które to Zrzeszenie powstało w 1953 r., przejęło stadion i niedługo potem wybudowało pawilon numer 1 (bez sali sportowej) tuż przy drodze.
Oryginał maszynopisu Lucjana Piątka znajduje się w zasobach Centrum Historii Sportu w Lublinie.
